Haïti: feiten op een rij

Een korte tijdslijn

Na de aardbeving op Haïti in januari 2010 werd er via een grootse inzamelingsactie van de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO) onder het Nederlandse publiek €111 miljoen opgehaald. Dat bedrag was zo hoog omdat de toenmalige Minister van Buitenlandse Zaken het opgehaalde bedrag gedeeltelijk verdubbelde. Oxfam Novib ontving daar €15 miljoen van en besteedde het aan noodhulp en wederopbouw via Oxfam Groot-Brittannië, Oxfam Intermon en Oxfam Quebec die op Haïti al voor de aardbeving aanwezig waren.

Op 12 juli 2011 kwam er een melding binnen bij Oxfam Groot-Brittannië over prostitutie-bezoek op het terrein van Oxfam Groot-Brittannië op Haïti. Direct werd er een onderzoek ingesteld en op 5 augustus 2011 maakte Oxfam Groot-Brittannië officieel bekend dat er een onderzoek loopt naar mogelijke misdragingen van medewerkers in het Haïti-programma. Seksueel wangedrag werd in dit persbericht niet specifiek benoemd.

Oxfam Groot-Brittannië informeerde de directeuren van de Oxfam affiliates waaronder Oxfam Novib op hoofdlijnen over het onderzoek. Het onderzoek betrof onder andere wangedrag zoals intimidatie en bullying, fraude en mogelijk contact met prostituees. Tegelijkertijd informeerde de directie van Oxfam Groot-Brittannië alle relevante instanties en donoren in Groot-Brittannië over het onderzoek. In totaal liep er tegen tien Oxfam Groot-Brittannië-medewerkers een onderzoek en tegen negen medewerkers een tuchtprocedure. Zes van de negen medewerkers werdusen schuldig bevonden aan ernstig wangedrag ("gross misconduct") en van schending van de gedragscode van Oxfam Groot-Brittannië. In diezelfde maand bekende de Oxfam Groot-Brittannië-country director van Haïti schuld en nam vervolgens ontslag. Oxfam Groot-Brittannië maakte via een publicatie op de website het ontslag van de medewerkers in het Oxfam Groot-Brittannië-programma op Haïti bekend.

Het Nederlandse geld van de donateurs

Uiteraard voelde Oxfam Novib zich verantwoordelijk voor goede besteding van Nederlandse middelen die het aan Oxfam Groot-Brittannië voor de hulpverlening in Haïti ter beschikking had gesteld. Naar aanleiding van het wangedrag controleerde de accountant specifiek ook de uitgaven van het personeel dat van wangedrag was beschuldigd. Dit onderzoek toonde aan dat er geen misbruik is gepleegd met hulpgelden. Dit auditrapport van Oxfam Groot-Brittannië is op 8 mei 2012 gedeeld door Oxfam Novib met de Algemene Rekenkamer en met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Communicatie over het incident

Het incident in Haïti is onaanvaardbaar en gaat in tegen alle waarden van Oxfam. Er is geen sprake van mensenrechtenschending door Oxfam Groot-Brittannië; het gaat om het wangedrag van een aantal medewerkers, dat door de organisatie nadrukkelijk is veroordeeld. De directie van Oxfam Groot-Brittannië heeft alle relevante instanties in 2011 meteen over dit incident geïnformeerd.

Dat betrof haar eigen raad van toezicht, het Departement for International Development (DFID), en het toezichthoudende orgaan van Britse goededoelenorganisaties de Charities Trust. Ook zijn belangrijke internationale donoren en partners, waaronder de EU, de WHO en andere VN-organisaties (UNHRC en UNICEF), en de andere Oxfams op de hoogte gebracht van het onderzoek naar het betreffende wangedrag. Op 5 augustus 2011 informeerde Oxfam Groot-Brittannië ook het publiek via een persbericht over het interne onderzoek naar de integriteitsschendingen van Oxfam Groot-Brittannië-medewerkers in Haïti en meldde een maand later dat de betrokken Oxfam Groot-Brittannië-medewerkers in Haïti zijn ontslagen, ofwel gedurende het onderzoek waren vertrokken voordat deze kon worden afgerond.

Rol van Oxfam Novib

De Nederlandse organisatie Oxfam Novib was destijds zelf niet actief op Haïti en er waren dus geen medewerkers van Oxfam Novib bij dit incident betrokken. Vanuit Oxfam Novib is steeds volledige openheid van zaken gegeven op basis van aan haar ter beschikking staande informatie, richting het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Algemene Rekenkamer en in een openbaar rapport aan het Nederlandse publiek.

Oxfam Novib deelde het interne onderzoeksrapport over de integriteitsschendingen met Buitenlandse Zaken en de ARK en we maakten melding over het overtreden van gedragscodes van Oxfam Groot-Brittannië-medewerkers op Haïti in de vierde publieksrapportage van de Samenwerkende Hulporganisaties. De Algemene Rekenkamer, eenmalig betrokken vanwege de hoge bijdrage van Buitenlandse Zaken aan het besteedde geld in Haïti, liet in een brief aan Oxfam Novib weten dat 'zowel het onderzoek van Oxfam Groot-Brittannië als de accountantscontrole geen aanwijzingen van fraude zijn vastgesteld' en dat daarmee 'de zaak' als afgehandeld beschouwde.

Uit de informatie die Oxfam Novib ter beschikking staat blijkt dat Oxfam Groot-Brittannië direct in actie is gekomen nadat het hoofdkantoor over de gebeurtenissen is geïnformeerd. Zodra betrouwbare informatie aanwezig was bij Oxfam Novib, zijn alle betrokken donoren geïnformeerd.

Concrete stappen na de bevindingen van het rapport

Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Haïti in 2011 zijn bij Oxfam Groot-Brittannië en in de Oxfam Confederatie verscheidene interne systemen aangescherpt om seksueel misbruik en wangedrag te voorkomen en op tijd te signaleren evenals discriminatie aan te pakken en een integere omgang met middelen te garanderen. Iedere melding wordt serieus genomen en grondig onderzocht.

• Elke medewerker is verplicht een interne gedragscode -Code of Conduct- te ondertekenen. In de gedragscode staat vermeld dat seksueel misbruik, seksuele intimidatie, wangedrag, en fraude niet zijn toegestaan en leidt tot ontslag en - afhankelijk van de ernst van het gedrag - juridische stappen. Deze procedure geldt voor alle Oxfam affiliates in de Oxfam Confederatie.
• Er zijn vertrouwenspersonen ingesteld bij wie seksueel wangedrag, intimidatie of verdenkingen op fraude kunnen worden gemeld. Oxfam Novib werkt sinds 2007 met vertrouwenspersonen.
• Oxfam werkt met een fraude protocol, welke voor deze zaak is ingezet.
• Er is klokkenluidersregeling en een interne hotline waar medewerkers seksuele intimidatie of seksueel wangedrag veilig kan melden.
• De uitvoering van Oxfam Novib’s procedures omtrent de gedragscode en andere mechanismen om fraude en wangedrag tegen te gaan evenals de procedures zelf worden constant gemonitord en aangescherpt. De interne auditafdeling is uitgebreid en er is geïnvesteerd in integriteitsmanagement en controle.

Onze waarden zijn beschaamd

Oxfam Novib directeur Farah Karimi: 'Ik schaam mij diep voor het gedrag van dit groepje mensen en de manier waarop zij onze waarden hebben beschaamd. Betalen voor seks gaat in tegen de gedragscode die al onze medewerkers onderschrijven. Ik ben geschokt door dit gedrag. Juist onze organisatie moet uitbuiting van vrouwen en geweld tegen vrouwen voorkomen. Binnen onze organisatie en daarbuiten. Het gedrag van deze mensen ondermijnt het vertrouwen van het publiek in het fantastische werk dat al onze andere humanitaire werkers dag en nacht verrichten. In Haïti hebben in diezelfde tijd honderden collega's dag en nacht gewerkt om een miljoen mensen levensreddende noodhulp te bieden na de aardbeving en tijdens de cholera-epidemie in Haïti.'

'Oxfam heeft de afgelopen jaren wereldwijd veel gedaan om dit soort misdragingen te stoppen, want hoe schokkend ook: ook in onze gelederen bevinden zich rotte appels. Met vertrouwenspersonen, een klokkenluidersregeling, een strenge Code of Conduct en procedures, willen we kwaadwillenden uit onze organisatie bannen. Intussen accepteren we de boosheid van vele Nederlanders, en zien dat als een aansporing om het vertrouwen van onze ruim driehonderdduizend donateurs en vele supporters waard te zijn en te blijven.'

Bron: Oxfam Novib

Update 20 februari:

Rapport wangedrag in Haïti Oxfam Groot-Brittannië

Oxfam Groot Britannie heeft besloten het rapport te publiceren over (seksueel) wangedrag in Oxfam's hulpprogramma na de aardbeving, in 2011.

Publicatie van dit soort rapporten is niet gebruikelijk vanwege privacyregels en VN-regels voor bescherming van slachtoffers. In dit geval maakt Oxfam Groot-Brittannië een uitzondering vanwege de publieke verontwaardiging die is ontstaan naar aanleiding van publicaties over het wangedrag in de pers. In het rapport zijn een aantal namen zwart gemaakt om getuigen en slachtoffers anoniem te houden en om te voldoen aan privacy wetgeving.

Lees hier het volledige rapport.