Publicatie rapport ‘Veilig land van herkomst?’
Gisteren is het rapport ‘Veilig land van herkomst?’ gepubliceerd. In november 2015 stelde de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie een lijst met veilige landen van herkomst vast.
Vanaf maart 2016 worden vrijwel alle asielaanvragen van mensen afkomstig uit een zogenaamd veilig land versneld afgewezen. VluchtelingenWerk Nederland wilde weten of de manier waarop dit concept van veilige landen wordt toegepast, voldoende recht doet aan de positie van asielzoekers uit ‘veilige’ landen die mogelijk wél recht hebben op bescherming en heeft de Radboud Universiteit Nijmegen gevraagd hier onderzoek naar te doen.
Snelle procedure met minder waarborgen
Asielzoekers uit de ‘veilige landen’ moeten door een snelle procedure in het zogenaamde ‘spoor 2’, met minder waarborgen dan de algemene asielprocedure. Er is geen rust- en voorbereidingstermijn, geen medische check en slechts één kort gehoor, gericht op afwijzing. Asielzoekers die wél vrezen voor vervolging, moeten kunnen aantonen dat het land van herkomst in hun specifieke situatie niet veilig is. In dat geval moet er een zogenaamde ‘spoorwisseling’ (van spoor 2 naar het reguliere spoor 4) plaatsvinden. Dit komt in de praktijk nauwelijks voor (minder dan twee procent).
59 landen op lijst veilig land van herkomst
In 2015 had Nederland te maken met een verhoogd aantal asielaanvragen van asielzoekers uit met name de Westelijke Balkanlanden. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie heeft daarop een lijst samengesteld met ‘veilige landen van herkomst’. Nederland is koploper in Europa voor wat betreft het aanmerken van landen als ‘veilig’. Van de 59 landen, staan er inmiddels 32 niet-EU landen op de lijst. De westelijke Balkanlanden, Marokko, Algerije en Tunesië, maar ook bijvoorbeeld Ghana, Jamaica en Senegal zijn aangemerkt als ‘veilig land van herkomst’. Na Nederland volgt Groot Brittannië met 24 en Oostenrijk met 20 ‘veilige landen’. Asielzoekers uit deze landen hebben in principe geen recht op bescherming, tenzij het lukt om de ‘presumptie van veiligheid’ te weerleggen. Bij sommige landen op de lijst zijn specifiek kwetsbare groepen, zoals LHBT’s, uitgezonderd van het veilig land van herkomst concept.
‘Veilig land van herkomst’ op gespannen voet met recht
De Radboud Universiteit concludeert dat de Nederlandse toepassing van het concept ‘veilig land van herkomst’ op een paar aspecten op gespannen voet staat met het internationaal - , Europees - én nationaal recht. De belangrijkste aanbevelingen uit het rapport:
- Een land is eenduidig 100% veilig of anders onveilig
Plaats alleen landen op de lijst van veilige landen als het land daadwerkelijk veilig is, óók voor kwetsbare groepen zoals LHBT’s. Een land als Jamaica, dat extreem homofoob is en waarvan bijna alle vluchtelingen een status krijgen op basis van vervolging voor hun seksuele gerichtheid, hoort simpelweg niet op de lijst. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld Marokko, waar in 2015 (voor plaatsing op de lijst) tien procent van de asielzoekers een vluchtelingenstatus kreeg vanwege seksuele gerichtheid of om politieke redenen.
- Maak van spoor 2 niet alleen een ‘afwijzingsspoor’
Maak het mogelijk om in de versnelde spoor 2-procedure ook asielverzoeken toe te wijzen. Ook in andere landen (o.a. Oostenrijk, België, Luxemburg) is het mogelijk om verzoeken van mensen uit ‘veilige landen’ in te willigen in een versnelde procedure. Dit zou (het kleine aantal) mensen uit veilige landen die wél vrezen voor vervolging, beter beschermen. Nu ziet de IND spoor 2 slechts als een ‘afwijzingsspoor’.
- Maak medisch advies mogelijk
Zorg ervoor dat er altijd een medisch advies van het FMMU* voor mensen uit ‘veilige landen’ mogelijk is. Dit is van groot belang voor een zorgvuldige beoordeling van het asielrelaas. Nu komt het voor dat een IND-ambtenaar een hevig getraumatiseerde vluchteling moet horen en niet weet hoe hij hier het beste mee om kan gaan. Uit ons rapport blijkt dat ambtenaren overvallen kunnen worden door medische problematiek, bijvoorbeeld een asielzoeker die zijn shirt uit wil trekken om zijn littekens van marteling te laten zien. Dit is voor beide partijen onwenselijk.
Rondetafel-bijeenkomst met ACVZ en het Europees Migratienetwerk
Vandaag worden de onderzoeksresultaten besproken in een rondetafel-bijeenkomst bij het ministerie van Justitie en Veiligheid, samen met de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) en het Europees Migratienetwerk (EMN). ACVZ bracht in februari jl. ook een publicatie uit over veilige landen van herkomst. In dit advies staan de migratiemotieven en de zogenaamde ‘push’ en ‘pull’ factoren van mensen uit veilige landen van herkomst centraal. Het EMN deed onderzoek naar het beleid in andere Europese landen.
VluchtelingenWerk hoopt dat de aanbevelingen tot positieve aanpassingen leiden in het veilige land van herkomst-beleid. Ook de asielprocedure van mensen uit ‘veilige landen’ moet immers met voldoende waarborgen zijn omkleed.
*FMMU Forensisch Medische Maatschappij Utrecht
Bron: Vluchtelingenwerk